Dunning-Kruger Etkisi Nedir?
Dunning-Kruger Etkisi, ilk olarak 1999 yılında psikolog David Dunning ve Justin Kruger tarafından tanımlanan bilişsel bir önyargıdır. Belirli bir alanda düşük düzeyde bilgi, beceri veya yetkinliğe sahip kişilerin kendi yetenek ve bilgilerini abarttıklarında ortaya çıkar.
Başka bir deyişle, ne hakkında konuştuklarını bilmeyen insanlar (yanlış bir şekilde) ne hakkında konuştuklarını bildiklerini düşünme eğilimindedirler. Aynı zamanda, bir alandaki uzmanlar kendi bilgi ve yeterliliklerini hafife alabilirler. Bu, Dunning ve Kruger’in bulgularının, yüksek başarı gösterenlerin kendi yeteneklerinden şüphe duymaya başladıkları sahtekarlık sendromuna neden benzediğinin bir parçasıdır.
Finans ve yatırımda, Dunning-Kruger Etkisi nedeniyle bilgi ve becerilerini abartan insanlar, önemli kayıplara yol açabilecek akılsız veya aşırı riskli yatırım kararları verebilirler. Bu, örneğin, insanlar gerekli uzmanlığa sahip olmamalarına rağmen piyasa trendlerini tahmin etme veya karmaşık finansal enstrümanları anlama yeteneklerine güven duyduklarında olabilir.
TEMEL ÇIKARIMLAR
- Dunning-Kruger Etkisi, düşük beceri veya bilgi düzeyine sahip kişilerin algılanan bilgi becerilerini büyük ölçüde abarttıkları psikolojik bir olgudur.
- Gerçek performansta veya bilgide en kötü puanı alanlar, genellikle kendilerini en yüksek düzeyde değerlendiren ve (yanlış) iddialarına güvenenlerle aynıdır.
- Aynı zamanda, gerçek beceri veya bilgiye sahip kişiler, sahtekarlık sendromu adı verilen bir fenomende yeteneklerini hafife alma eğilimindedir.
- İlk olarak 1999 tarihli bir araştırma makalesinde açıklanan Dunning-Kruger Etkisi birçok kez tekrarlandı. Yatırım kararları da dahil olmak üzere hayatın birçok yönünü etkileyebilir.
- Dunning-Kruger Etkisini en aza indirmek, eğitim, öğretim, eleştiri ve geri bildirimleri kabul etme ve bilgi veya yeteneğin nesnel değerlendirmelerini alma yoluyla elde edilebilir.
Dunning-Kruger Etkisi Neden Olur?
Dunning-Kruger Etkisinin, bilişsel sınırlamalar ve öznel öz-farkındalık eksikliğinin bir kombinasyonundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Bir alanda sınırlı bilgiye veya uzmanlığa sahip kişiler genellikle kendi sınırlarının farkında değildir ve bu da abartılı bir yeterlilik duygusuyla sonuçlanabilir.
Başka bir deyişle, birisi neyi bilmediğini bilmediğinde, bilgilerini abartmaya eğilimlidir. Halk arasında “aptal olduğunun farkında olmayan aptal insanlar” olarak tanımlanmıştır.3Aynı zamanda, daha fazla uzmanlığa sahip olanlar, alanlarının karmaşıklığının daha fazla farkına vardıkça yeteneklerini hafife alabilirler.
Önemli: Bu fenomen ilk olarak 1999 yılında sosyal psikologlar David Dunning ve Justin Kruger tarafından “Beceriksiz ve Farkında Olmayan: Kişinin Kendi Yetersizliğini Fark Etmekteki Zorluklar, Abartılı Öz-Değerlendirmelere Nasıl Yol Açıyor?” başlıklı bir çalışmada tanımlandı.
Bu etkinin diğer bir nedeni, kişinin kendi becerileri veya performansı üzerinde dürüst ve nesnel bir şekilde yansıtma kapasitesi olan içgörü veya üst biliş eksikliği olabilir. Birisi sürekli olarak yeteneklerini abartırsa, sürekli düşük performansta rol oynayabilecek geri bildirimleri reddetme olasılığı daha yüksek olabilir.
Ek olarak, insanlar bir şeyde iyi olmanın ne anlama geldiği konusunda nesnel, standartlaştırılmış ölçüler yerine kendi öznel ölçütlerini kullandıklarında etki ortaya çıkabilir.
Yazarlar, belirli bir alanda düşük düzeyde yeterliliğe sahip kişilerin yeteneklerini abartma olasılıklarının daha yüksek olduğunu, daha yüksek düzeyde yeterliliğe sahip kişilerin ise yeteneklerini hafife alma olasılıklarının daha yüksek olduğunu ve ters U şeklinde bir olay örgüsü oluşturduğunu keşfettiler. Dunning ve Kruger, katılımcıların gerçek ve algılanan yeteneklerini mizah, mantıksal akıl yürütme ve İngilizce dilbilgisi gibi farklı alanlarda değerlendirdi.
Bilgi: Dunning-Kruger Etkisi bir tür bilişsel önyargıdır. Temsili önyargı, bilişsel uyumsuzluk, doğrulama önyargısı, bağlanma önyargısı, anavatan önyargısı, çıpalama önyargısı ve bağış etkisi dahil olmak üzere birçok benzer psikolojik önyargı finansal yatırımcıları etkiler.
Dilbilgisi çalışmasında, üniversite öğrencileri Amerikan Standardı Yazılı İngilizce ile ilgili bir testi tamamladılar, ardından algılanan dilbilgisi becerilerini ve beklenen test performanslarını kendileri değerlendirdiler. Testte en düşük puanı alanlar, hem algılanan gramer becerilerini hem de beklenen test puanını büyük ölçüde abartma eğilimindeyken, en yüksek puanı alanlar yeteneklerini ve test puanını hafife alma eğilimindeydi.
Kişisel değerlendirmeleri (öznel yetenek) gerçek performansla (nesnel yetenek) karşılaştırmak, Dunning-Kruger Etkisini saptamanın ve ölçmenin birincil yolu olmaya devam etmektedir. 2008’de yapılan bir çalışma, orijinal bulguları tekrarlayarak, gerçek performans açısından alt çeyrekteki kişilerin yalnızca %38,4 puan aldıklarında %60’lık sonuçlar görmeyi beklediklerini gösterdi.
Orta yarıdaki insanlar %72.6 puan almayı beklerken gerçekte %61.7 puan aldı. Bu arada, üst çeyrektekiler %75,6 puan almayı bekliyorlardı ve gerçekte daha yüksek puan alarak ortalama %84,1 aldılar. Birkaç başka çalışma da bu genel bulguları çeşitli bağlamlarda tekrarlamıştır.
İpucu: Dunning ve Kruger’in bulguları, bir bireyin gerçek yeterliliği arttıkça, öz değerlendirme ile gerçek performans arasındaki eşitsizliğin azaldığını ve sonunda daha doğru bir öz değerlendirmeye yol açtığını gösteriyor.
Yatırım ve Finansta Dunning-Kruger Etkisi
Dunning-Kruger Etkisi, finansal kararları ve yatırım stratejilerini önemli ölçüde etkileyebilir. Deneyimsiz yatırımcılar, hisse senedi alma, şirketleri analiz etme veya piyasa eğilimlerini tahmin etme yeteneklerini abartarak, zayıf yatırım seçeneklerine ve potansiyel finansal kayıplara yol açabilir. Bu aynı zamanda mevcut olabilecek ancak tanınmayan risklerin tanınmamasını da içerir.
Yeteneklerini abartan kişiler, örneğin bir mali müşavirden gelen uzman tavsiyelerini, özellikle de bu tavsiye onların önyargılı fikirlerine aykırıysa, görmezden gelebilirler.
Son Sözler
İlk olarak 1999’da bir çift psikolog tarafından tanımlanan Dunning-Kruger Etkisi, düşük beceri veya bilgiye sahip kişilerin kendi beceri ve bilgilerini büyük ölçüde abartma eğiliminde oldukları, insanlar arasında her yerde bulunan bir olguyu tanımlar. Tersine, büyük beceri veya bilgiye sahip olanlar bunun yerine kendilerini hafife alma eğilimindedir.
Dunning-Kruger Etkisinin etkisi birçok alanı ve bağlamı kapsar ve iş ve yatırım dünyasında diğer zararlı etkilerin yanı sıra kötü işe alma ve terfi kararlarına, aşırı güvene, kötü ticaret stratejilerine ve aşırı risk almaya yol açabilir. Dunning-Kruger Etkisini en aza indirmek için, kişi kendini bir alanda uzman olacak şekilde eğitebilir veya eğitebilir, bilgili tavsiye ve geri bildirimleri dinleyebilir ve yeni fikirlere açık olabilir.
Bilgilendirme: İçerikler yatırım tavsiyesi değildir. Tamamen bilgi amaçlıdır.